Burgers hebben minder ontzag voor autoriteiten en komen eerder in actie. Ze dwingen de Haagse politici directer te reageren en zich beter oriënteren in de maatschappij. Dat verkleint de kloof en veroorzaakt een explosief sociaal klimaat. Raakt de Haagse elite steeds verder af van de gewone mensen, zoals sommigen roepen? Welnee. Vergelijk Rutte en Kaag met Romme, Lieftinck, Luns, Zijlstra of Biesheuvel. Deze vroegere politici bedisselden onderling de gang van zaken in het land. De Haagse manipulaties onttrokken zich grotendeels aan het zicht van de gemiddelde Nederlander. Er was wel gemopper, maar welke wereldvreemde, onbenaderbare regent was daar van op de hoogte? Die mannen in driedelig pak waren gespecialiseerd in het bewaren van afstand.
Pas in de jaren negentig hoorde ik voor het eerst iemand op tv jij en jou tegen een Haagse politicus zeggen. Dat was Jan Mulder, in het praatprogramma Barend & Van Dorp. Tegenwoordig ontkomen de Haagse politici nauwelijks aan stevig confronterende journalisten.
Burgers verdiepen zich meer in de Haagse gang van zaken. Ze zijn beter opgeleid, hebben meer vrije tijd, verkrijgen door internet meer informatie en beseffen hoe groot de kloof met Den Haag eigenlijk is. Maar ze hebben minder ontzag voor autoriteiten en komen eerder in actie. Ze dwingen de Haagse politici directer te reageren en zich beter oriënteren in de maatschappij dan alleen te kijken naar opiniepeilingen en verkiezingsuitslagen. Dat vergroot niet de kloof. Het verkleint de kloof.
Maar in die toenadering smeult alarmerend vuur. Dat vraagt om beteugeling. De bestuurders kunnen antropologische veldwerkers inschakelen om goed te begrijpen wat er speelt in de maatschappij en daar constructief op in te gaan. En burgers zullen moeten leren opbouwend met het bestuur om te gaan. Dat bij elkaar haalt het explosieve karakter uit de verkleinde kloof.