Zeker, de coronacrisis brengt angst en onzekerheid over de ziekte en de tegenmaaregelen met zich mee.
Maar voor de pandemie uitbrak, was er ook al veel angst en onzekerheid, onstaan door wat je ‘postmoderniteit’ kunt noemen.
Denk aan het vervagen van strakomlijnd familieleven, godsdienst, vakbonden of vast werk. Je hebt ook te maken met steeds veranderende aanbiedingen van bedrijven op het gebied van telefonie, internet, verzekeringen, energie, enzovoort. Er er is het voortdurende bombardement van internetberichten die elkaar zo snel opvolgen dat het je duizelt.
We leven als het ware in een videoclip van snel wisselende beeldjes, tekenend product van de postmodernteit, die zich dag en nacht voortzet. Het was al moeilijk om jezelf staande te houden in die mallemolen. Corona maakt de uitdaging nog sterker.
Een van de reacties in de postmodernteit is om je vast te klampen aan andere zaken, bijvoorbeeld aan wat de wetenschappers zeggen, wat ministers zeggen, wat sporticonen zeggen, wat popidolen zeggen. De opkomst van “influencers” past daarin. Het is iemand met een grote aanwezigheid op social media, gespecialeerd in het merk Ikzelf.
Je wilt niet weten dat je voetbalclub is doorverkocht aan alweer een andere oligarch uit Rusland, Saudi- -Arabië, Amerika of China. Je wilt niet zien dat de spelers van je eigen cluppie uit alle hoeken van de wereld komen. Dat verban je naar je achterhoofd. Je klampt je vast aan de naam, het stadion en het clublied.
Een tweede reactie op de groeiende onzekerheid is je tegen alles te keren. We waren al gewend aan de opvattingen dat alle reguliere gezondheidszorg fout was, dat alle politici boeven waren, of klimaatverandering niet bestond. De slogans “Ik doe niet mee” of “Corona bestaat niet” van het afgelopen jaar passen in deze antibeweging.
Een derde reactie op de groeiende onzekerheid is je radicaal af te wenden van de buitenwereld. Ik ken nogal wat mensen met deze reactie. Ze hebben grote gevoeligheid en een warm hart. Maar ze zoeken zekerheid door hun leven in te kleinen en van vaste routines te voorzien.
Voorheen konden ze het al niet aan met het lijden van Oeigoeren of Palestijnen mee te voelen, de ontbossing van het Amazonewoud aan te zien, of van wijdverspreid huiselijk geweld te weten. ”Alweer die oorlog 40-45,” klaagde een dierbare vriendin in de afgelopen dagen van mei. ”Het is te erg. Ik kan het niet aan.”
In de huidige crisis kunnen ze het helemaal niet meer aan zich ook nog te verdiepen in de realiteit van de buitenwereld. “Nee, ik wil niet weten er op de IC-afdelingen gebeurt. Houd op over die massagraven in Brazilië.”
De omgekeerde reactie hier is voor alles wat erg is zoveel mogelijk aandacht vragen. Het klinkt veranwoordelijk, nobel en realistisch, maar overdaad kan negatieve responses oproepen. De een voelt zich te overweldigd door alle informatie, een ander vindt het te erg, een derde heeft alle geloof in informatievoorziening verloren, een volgende heeft het al druk genoeg met kleine kinderen thuis of de productie van e-bikes op te voeren.
Er zijn vast nog meer reacties op de onzekerheid van postmoderniteit en coronacrisis denkbaar. Ze zijn begrijpelijk als je de angst eronder probeert te beseffen. Hoe groter de angst, hoe radicaler de reactie. Hoe meer je ertegenin gaat met rationele argumenten, hoe verder de angst groeit, en hoe meer de gemoederen verhit raken.
Een stap in de richting van een betere wereld, leerde ik ooit, is de angst toe te laten die leeft in jezelf.