Hoe is de toenemende spanning in de wereld te verklaren? Waar komen de groeiende onzekerheid, angst, verwarring, argwaan, polarisatie, verdamping van identiteitsgevoel en aantallen suïcides onder jongeren vandaan?
Oppervlakkig gezien, lijken de innerlijke verarmingen in strijd met de grote materiële welvaart waarin we leven. Maar er is niet een contrast. Er is een veroorzaking.
De groeiende welvaart gaf de ruimte om ons los te maken van sociale beknellingen. Maar met de nieuwe vrijheden raakten we sociale zekerheden kwijt. Voor velen ging de leegte samen met angst. Het lijkt op de paniek tijdens een vrije val uit het vliegtuig zonder parachute. Je grijpt om je heen maar krijgt geen houvast.
Persoonlijke vrijheid
Na de Tweede Wereldoorlog zien we hoe mensen, geholpen door materiële mogelijkheden, losbraken uit benarde maar ook stabiele begrenzingen van gezinsleven, dorpen, wijken, streken en landen. Met de groei van je besteedbare inkomen kon je al vroeg het huis uit en op jezelf gaan wonen, of in je eerste auto naar het buitenland reizen.
We zien verzwakking van stabiele situaties in het gezinsleven, de dorpen of wijken, reguliere media, gevestigde bedrijven, vaste winkelprijzen en degelijke banken.
De burgers hadden minder behoefte aan de bescherming van religieuze organisaties, vakbonden, politieke partijen en het oude vertrouwde stemgedrag. Zij gingen het zelf uitzoeken en de maatschappij veranderen.
In het belang van persoonlijke ontwikkeling, sloeg de veranderkoorts toe in de curricula en organisatievormen van het onderwijs en de universiteiten.
Wat ooit houvast bood, kwam op de tocht te staan.
Neoliberalisme
Andere trends, je herkent ze wellicht, zijn overheden die zich minder met de samenleving bemoeien (deregulering), die bedrijven verkopen aan particuliere ondernemingen (privatisering) en die nationale grenzen openstellen voor economisch verkeer (liberalisering). Bedrijfsleiders mikken op kortlopende arbeidscontracten (flexibilisering van arbeid), gaan fusies en opsplitsingen aan, of zijn bezig met koop en verkoop van bedrijven.
Landen verliezen hun duidelijke afbakening door grensoverschrijdende economische productielijnen, financiële transacties, informatie, amusement, migranten, toeristen en zakenmensen. Nationale legers, voorheen herkenbaar aan hun generaals en uniformen, veranderen deels in hacking, geheime drone-technologen, vermomde guerrillaeenheden, ingehuurde privélegers, gevechtseenheden van inlichtingendiensten en commerciële bodyguard-bedrijven.
Innerlijke dynamiek
Ook onze overtuigingen veranderen. We geloven minder in eens-en-voor-altijd technologische oplossingen en denken vaker in termen van “alles is in beweging”. Religieus geloof raakt vervangen door spiritualiteit, hier-en-nu-isme en geloof in onvoorspelbaarheid en chaostheorie.
De aandachtsboog verkleint. De videoclip, met zijn fragmentatie en snelle wisseling van beelden, komt voort uit deze trend. De opkomst van ultrakorte berichten op internet zijn er ook een uiting van. En al die trends komen niet door neoliberalisme of bepaalde regeringsleiders en hun zelfgenoegzame kiezers. Zulke regeringsleiders en kiezers zijn vervat in wereldwijde trends.
Sociale media
Ook de opkomst sociale media maakt deel uit van de wereldwijde technologische innovatie en welvaart. Sociale media dragen zeker bij aan groeiende onzekerheid en verwarring, maar bestonden nog niet toen in de jaren 1960 het verval van sociaal houvast inzette. Ze kwamen pas 40 jaar later. Facebook startte in 2004, Twitter in 2006 en Instagram in 2010.
Al deze trends zijn tamelijk ongestuurde processen die elkaar beïnvloeden of voortbrengen, en waar we bedoeld of onbedoeld in mee doen.
De oorsprong lijkt te liggen in de snelle groei van technologie en economie sinds WOII. Daardoor konden burgers, bedrijven en overheden meer vrijheden veroveren, maar raakten ook verontrust door een gebrek aan houvast.
Kortom, de welvaart bijt in zijn eigen staart.
hashtag#stress hashtag#argwaan hashtag#identiteit hashtag#suïcides hashtag#gezinsleven hashtag#regulieremedia hashtag#vakbonden hashtag#kerken hashtag#politiekepartijen hashtag#deregulering hashtag#privatisering hashtag#liberalisering hashtag#flexibilisering hashtag#fusies hashtag#toerisme hashtag#migratie hashtag#drones hashtag#privélegers hashtag#bodyguardbedrijven hashtag#spiritualiteit hashtag#aandachtsboog hashtag#videoclip hashtag#neoliberalisme hashtag#technologischegroei, hashtag#economischegroei
Comments